Zijn 'dode pixels' echt dood?

Ondanks dat een modern lcd- of oled-scherm miljoenen pixels bevat, kan het heel irritant zijn als daar defecte beeldpunten tussen zitten. Maar zijn die pixels wel echt ‘dood’ of kun je ze weer tot leven wekken? Hoe dan? En hoe zit het met de garantie? We zoeken het uit.

De meeste schermen van computers, smartphoneschermen, tablets en ook televisies zijn tft-schermen, wat staat voor thin film transistor. Dat betekent dat elke pixel, oftewel beeldpunt, op het scherm wordt opgelicht door verschillende minuscule transistortjes. Elke pixel bestaat daarbij uit drie subpixels die respectievelijk de kleuren rood, groen en blauw doorlaten, de zogenaamde RGB-kleuren. Samen kunnen die drie zowat alle kleuren in de regenboog reproduceren, waardoor de beelden op je scherm of monitor er zo kleurecht uitzien.
Een full hd-scherm met zijn resolutie van 1920 x 1080 pixels bevat ruim twee miljoen beeldpunten, een ultra hd-scherm al bijna 8,3 miljoen. Het zijn ontzagwekkende aantallen, wat ook aangeeft hoe kwetsbaar de techniek erachter is. Tussen al die pixels kunnen defecte exemplaren zitten. Een scherm of monitor kan beschadigd zijn tijdens de productie of het transport, maar de pixels kunnen het ook na verloop van tijd begeven.

Dood, helder of vast?
Vaak hoor je in dit verband het begrip ‘dode pixels’ voorbijkomen. Die term dekt niet helemaal de lading, ‘defecte pixels’ is een betere omschrijving. Er is namelijk een groot verschil tussen ‘dode’, ‘heldere’ en ‘vaste’ pixels. Niet alleen in betekenis, maar ook voor de vraag of ze te verhelpen zijn of niet.
Een pixel is ‘dood’ als hij in zijn geheel geen licht meer doorlaat. Het resultaat is een zwarte beeldpunt, die je vooral op een witte of lichte achtergrond kunt herkennen. Deze donkere punt is helaas niet te herstellen, over en uit. ‘Heldere’ pixels zijn het tegenovergestelde: pixels waarbij alle drie de subpixels constant licht doorlaten. Rood, groen en blauw in dezelfde intensiteit leveren namelijk de kleur wit op (even los van de vraag of wit een ‘kleur’ is). Zo’n heldere oftewel ‘bright’ pixel zie je op een donkere achtergrond dus als een wit puntje. Bij een ‘vaste’ ofwel ‘stuck’ pixel tenslotte is de transistor van een van de drie subpixels vastgelopen en laat de pixel alleen nog maar het licht van die ene RGB-kleur door. Bij die laatste, heldere en vaste pixels, valt er wellicht nog wat aan te doen.

Hoe herken je ze en wat kun je eraan doen?
Er zijn allerlei websites die controleren of jouw monitor of scherm defecte pixels bevat. Een Nederlands voorbeeld is Dodepixels.net. De test op deze site maakt je scherm afwisselend volledig wit, zwart, rood, groen en blauw en tegen die achtergronden kun je eventuele defecte pixels opsporen. Bij Deadpixelbuddy.com kun je zelf de kleuren kiezen en vastzetten, waardoor je langer je scherm kunt inspecteren. Chrome heeft een extensie die hetzelfde doet en voor Android-apparaten is er de app Dead Pixels Test and Fix.

Er zijn ook gratis sites en programmaatjes die claimen dat ze heldere en vaste pixels kunnen repareren door ze te opnieuw te activeren. Dit doen ze door de omgeving van de pixel te bestoken met een veld vol afwisselende kleuren, wat er in feite uitziet als gekleurde ‘ruis’. Een voorbeeld is JScreenfix (afbeelding hierboven). Wanneer je dit ‘portable’ programma (dus zonder installatie) activeert en je het ruisveld over je defecte pixels sleept, brengt dit ze wellicht weer tot leven. JScreenfix belooft een slagingskans van 60 procent. Een ander voorbeeld is PixelHealer, dat er eveneens in een portable variant is. Ook op YouTube staat een filmpje dat hetzelfde doet. We vonden deze laatste verwijzing overigens bij Coolblue, in de reactie op een klant met een klacht over een televisie met defecte pixels. Mensen die last hebben van epilepsie, wordt overigens afgeraden naar dit soort felle en flitsende beelden te kijken!

Heb je garantie?
We zeiden het al eerder: tft-schermen bevatten miljoenen beeldpunten. Hoe storend is het dan als een paar van die pixels het laten afweten? In de eerste plaats ligt dat natuurlijk aan jezelf: hoe kritisch ben je? De kans bestaat dat een enkele dode pixel je niet eens opvalt. Maar ben je een scherpe kijker of bijvoorbeeld een grafisch of web-ontwerper, dan kan het verschrikkelijk storend zijn. En meerdere defecte beeldpunten bij elkaar vormen al snel een defecte ‘klont’. Bovendien: je betaalt een hoop geld voor die computer, tablet of telefoon, onder andere vanwege dat mooie scherm… Dan moet het toch gewoon goed zijn, zonder defecten?

Defecte pixels vallen echter niet zomaar onder de normale garantieregeling. Leveranciers en winkels stellen namelijk dat een dode pixel geen technisch mankement is, maar een ‘cosmetische onvolkomenheid’ waar ze zelf ook niet zoveel aan kunnen doen. Pas als je scherm meerdere defecte pixels heeft, kun je aanspraak maken op garantie. De meeste verkochte schermen en monitoren vallen onder klasse 2 van de ISO-norm die hiervoor bepaald is. Die zegt dat er per miljoen pixels 2 ‘dood’ mogen zijn, 2 ‘helder’ of 5 ‘vast’. Je kunt zelf uitrekenen hoe zich dat verhoudt tot de resolutie van jouw scherm. Pas als je boven deze aantallen komt, heb je recht van spreken bij de winkel.

Verzekeren?
Om het risico bij aankoop helemaal af te dekken én omdat defecte pixels ook na verloop van tijd kunnen ontstaan, bieden sommige verkopers een speciale pixelgarantie of pixelverzekering aan. Een willekeurige selectie: bij Azerty betaal je € 25,- voor één maand gegarandeerd geen defecte pixels, bij Megekko kost dat € 49,95 voor een periode van drie maanden en bij Alternate hetzelfde bedrag, maar dan voor zes maanden. Het loont dus de moeite om te kijken wat het beleid van jouw favoriete winkel is.

Tot slot: koop je een duur scherm bij een grote winkelketen, dan kun je daar vaak een extra schadeverzekering bij afsluiten. Check echter goed van tevoren of defecte pixels daar ook onder vallen. Meestal niet, omdat ze, zoals eerder gezegd, niet als een technisch defect worden gezien.