Toen de minister van Economische Zaken en Klimaat op 30 september 2025 ingreep bij chipfabrikant Nexperia, gebeurde iets dat in Nederland nog niet eerder was voorgekomen. Met een beroep op de Wet beschikbaarheid goederen (Wbg, een noodwet uit 1952) kreeg de overheid directe zeggenschap over delen van de bedrijfsvoering van een private onderneming. Het doel: voorkomen dat cruciale kennis en chipcapaciteit uit Nederland en Europa verdwijnen. De maatregel, waarover wij eerder berichtten, werpt een nieuw licht op de relatie tussen technologie, staatsmacht en economische veiligheid.
Een oude noodwet met nieuwe relevantie
De Wet beschikbaarheid goederen (Wbg) stamt uit 1952, toen Nederland nog herstelde van de Tweede Wereldoorlog. De wet moest garanderen dat essentiële goederen – van brandstof tot voedsel of productiemiddelen – in tijden van crisis binnen bereik van het land bleven.
De tekst van de oorspronkelijke Wet van 10 juli 1952 (Staatsblad 1952, nr. 407) geeft de minister vergaande bevoegdheden om in te grijpen als leveringszekerheid of nationale belangen in gevaar komen.
Wat de Wbg doet
De Wbg geeft de minister de macht om – bij dreigende tekorten of bestuurlijke risico’s – een “bevel” uit te vaardigen aan een bedrijf of instelling. Dat kan inhouden dat goederen niet mogen worden uitgevoerd, dat ze onder toezicht worden geplaatst, of dat de bedrijfsvoering tijdelijk wordt aangepast. De overheid is bovendien verplicht eventuele schade te vergoeden die uit zo’n bevel voortvloeit.
Waarom greep de minister nu in?
Volgens het officiële persbericht van de Rijksoverheid (12 oktober 2025) werd de Wbg ingezet wegens “recente en acute signalen van ernstige bestuurlijke tekortkomingen” bij Nexperia. Die tekortkomingen zouden een risico vormen voor de continuïteit van cruciale technologische kennis en capaciteiten binnen Nederland en de Europese Unie.
Nexperia, dat chips produceert voor onder meer auto- en elektronicatoepassingen, is sinds enkele jaren volledig in handen van het Chinese staatsbedrijf Wingtech. Dat eigendom leidde al langer tot politieke bezorgdheid over mogelijke kennisverschuiving naar buiten Europa.
Het bevel dat de minister nu uitvaardigde, maakt het mogelijk om strategische of bestuurlijke beslissingen binnen het bedrijf tegen te houden of terug te draaien als ze de technologische of economische veiligheid zouden schaden.
Het reguliere productieproces mag doorgaan; de maatregel is niet bedoeld om de fabriek stil te leggen, maar om de zeggenschap te behouden over kennis en productiecapaciteit die van strategisch belang is.
De minister zelf noemde de inzet “hoogst uitzonderlijk” en benadrukte dat het instrument alleen wordt gebruikt “als het echt niet anders kan.”
Hoe weten we dat dit (bijna) de eerste keer is?
In de registers van het Staatsblad en de Staatscourant moeten alle ministeriële besluiten worden gepubliceerd.
Uit een doorzoeking van het Staatsblad en de Staatscourant blijkt geen eerdere toepassing van de Wbg sinds haar invoering in 1952. Ook in het persbericht van de Rijksoverheid wordt gesproken van een “hoogst uitzonderlijke” stap, terwijl media als NOS en Reuters bevestigen dat dit de eerste publiek gedocumenteerde inzet van de wet is.
Technologie en nationale veiligheid
Dat juist de chipindustrie de aanleiding vormt, is geen toeval. Halfgeleiders zijn de ruggengraat van moderne technologie: van smartphones tot medische apparatuur, defensiesystemen en AI-toepassingen.
Europa probeert met de European Chips Act zijn afhankelijkheid van Aziatische leveranciers te verkleinen. Nederland speelt daarin een sleutelrol, met bedrijven als ASML, NXP en Nexperia als cruciale schakels.
De zorgen rond Nexperia raakten aan het hart van dat streven: wie de controle over chipproductie verliest, verliest ook een deel van zijn technologische autonomie. De inzet van de Wbg toont aan dat de overheid bereid is die autonomie actief te verdedigen, ook al betekent dat inmenging in private ondernemingen.
Juridische en politieke gevolgen
Het bevel onder de Wbg heeft verstrekkende juridische implicaties. Het is een directe inbreuk op het eigendomsrecht van een privaat bedrijf, een stap die normaal alleen in crisissituaties is toegestaan. Belanghebbenden kunnen bezwaar indienen bij de rechter, wat vrijwel zeker tot juridische procedures zal leiden. Ook politiek is de maatregel gevoelig: Kamerleden willen weten welke risico’s de ingreep rechtvaardigden, hoe lang het toezicht duurt en welke criteria gelden voor opheffing.
Toch krijgt de minister ook bijval. In een tijd van geopolitieke spanningen en groeiende afhankelijkheid van buitenlandse toeleveranciers, geldt de maatregel voor velen als bewijs van daadkracht en van de bereidheid om strategische technologie te beschermen.
Wat betekent dit voor de hightechsector?
Voor de Nederlandse technologiesector is dit een signaal van zowel bescherming als waarschuwing.
De overheid toont dat ze bereid is harde instrumenten te gebruiken wanneer cruciale technologie of kennis dreigt weg te vloeien. Tegelijkertijd roept het vragen op over de voorspelbaarheid van het Nederlandse vestigingsklimaat: kunnen buitenlandse investeerders erop vertrouwen dat hun bedrijfsvoering vrij blijft van staatsinterventie?
Internationaal past de Nederlandse stap in een bredere trend waarin landen hun technologische infrastructuur als onderdeel van hun nationale veiligheid gaan beschouwen. De Verenigde Staten, Duitsland en Japan kennen vergelijkbare maatregelen, maar in Nederland is het de eerste keer dat het instrumentarium ook daadwerkelijk is toegepast.
De inzet van de Wbg laat zien dat technologische soevereiniteit niet langer een abstract begrip is, maar een beleidsdoel dat – indien nodig – met uitzonderlijke middelen wordt verdedigd.
De komende maanden zal moeten blijken of de maatregel standhoudt in de rechtszaal, en of het bij deze ene toepassing blijft. Zeker is wel: het tijdperk waarin chipproductie louter een economische kwestie was, is definitief voorbij.
Bronnen en verwijzingen
- Rijksoverheid – “Wet beschikbaarheid goederen ingezet door Minister van Economische Zaken” (12 okt 2025)
- Wet beschikbaarheid goederen – officiële tekst (wetten.overheid.nl)
- Staatsblad 1952, nr. 407 – Wet van 10 juli 1952
- NOS – Minister grijpt in bij chipfabrikant met noodwet uit 1952
- Reuters – Netherlands invokes rare 1952 law to intervene in chipmaker Nexperia
- Financial Times – Dutch government takes control of chipmaker Nexperia under 1952 emergency law
