In Brussel woedt een fel debat over een voorstel dat de privacy van alle Europese internetgebruikers ingrijpend kan veranderen. Onder de naam Chat Control wil de Europese Unie aanbieders van chatapps, zoals WhatsApp, Signal, Telegram en iMessage, verplichten om persoonlijke berichten automatisch te scannen op materiaal dat verband houdt met kindermisbruik.
Voorstanders zien dit als een noodzakelijke stap om de verspreiding van kinderporno effectiever aan te pakken. Tegenstanders waarschuwen juist voor een glijdende schaal, waarbij overheden of andere partijen inzicht krijgen in ons privéleven — iets wat tot nu toe technisch onmogelijk was dankzij end-to-end versleuteling.
Wat is er precies aan de hand, waarom ligt dit zo gevoelig en wat kan dit in de praktijk betekenen voor jou als gebruiker?
1. Wat Chat Control inhoudt
Het voorstel komt er in het kort op neer dat aanbieders van communicatiediensten (zoals chatapps, e-maildiensten en sociale netwerken) verplicht worden om berichten van gebruikers automatisch te laten controleren door AI. Wanneer de technologie iets verdachts detecteert — bijvoorbeeld een foto of video die mogelijk kindermisbruik bevat — dan moet de aanbieder dat melden bij de Europese autoriteiten (via een speciaal EU-centrum) en eventueel bij Europol. Cruciaal is dat dit niet alleen gaat om openbare posts, maar juist ook om versleutelde privéberichten. Dat betekent dat bedrijven in jouw persoonlijke chats moeten meekijken, iets wat vandaag technisch niet gebeurt bij end-to-end encryptie.
2. Waarom dit voorstel er ligt
De aanleiding is ernstig. In 2024 werden er wereldwijd 63 miljoen meldingen van online kindermisbruikmateriaal gedaan.
Opsporingsdiensten hebben moeite om de enorme stroom meldingen en verspreiding bij te houden. De EU-voorzitter (nu Denemarken) wil daarom dat de wetgeving aangescherpt wordt, zodat bedrijven actief moeten bijdragen aan de opsporing. Kinderrechtenorganisaties, zoals Defence for Children, steunen deze aanpak. Zij vinden dat techbedrijven meer verantwoordelijkheid moeten nemen om kinderen te beschermen. Volgens hen gaat het niet om het bespioneren van willekeurige burgers, maar om het detecteren van zeer ernstige misdrijven.
3. De andere kant: grote zorgen om privacy en veiligheid
Tegenstanders, waaronder talloze IT-beveiligingsexperts, digitale burgerrechtenorganisaties en privacywaakhonden, waarschuwen dat deze wet veel verder reikt dan alleen opsporing van kindermisbruik.
Belangrijke zorgen zijn onder andere:
Aantasting van end-to-end encryptie.
Mogelijk misbruik door hackers of autoritaire regimes.
Glijdende schaal: wetgeving die begint bij terrorisme of kindermisbruik, kan later ook gebruikt worden voor minder ernstige zaken.
Technologie-expert Bert Hubert waarschuwt dat deze wet “een nieuwe standaard voor meekijken” kan scheppen. Vandaag is dat kinderporno, maar morgen kan het iets anders zijn.
4. Een voorbeeld uit de praktijk: de foto in bad
Critici gebruiken vaak eenvoudige voorbeelden om de gevolgen te schetsen. Stel je maakt tijdens een vakantie op Cyprus een onschuldige foto van je peuter in bad en verstuurt die naar je partner via WhatsApp.
In het voorgestelde systeem:
De foto wordt automatisch door AI geanalyseerd vóór verzending.
Het systeem markeert de foto als ‘mogelijk verdacht’.
WhatsApp meldt dit aan het Europese meldpunt.
Europol of lokale autoriteiten kunnen het onderzoeken.
In theorie kan dat dus leiden tot een politieonderzoek, puur omdat een algoritme een fout maakt.
5. Europese regelgeving en juridische context
Het voorstel staat niet los van bredere EU-wetgeving:
Digital Services Act (DSA) – verplicht grote online platforms om illegale content te bestrijden.
Digital Markets Act (DMA) – moet voorkomen dat grote techbedrijven misbruik maken van hun machtspositie.
EU-wetgeving rond kindermisbruikmateriaal (CSAM) – specifiek gericht op het aanpakken van kindermisbruik online.
Tegenstanders wijzen er echter op dat deze nieuwe “Chat Control”-wet verder gaat dan de DSA en DMA: het zou leiden tot preventief toezicht op privécommunicatie.
Dat is een fundamenteel verschil met bestaande opsporingsmethoden, waarbij een rechterlijke machtiging nodig is om specifieke personen te volgen.
6. Europese verdeeldheid
Niet alle lidstaten staan hierachter. Eerder blokkeerden Nederland, Polen en Duitsland al een eerdere versie van het voorstel.
Duitsland lijkt nu minder afwijzend tegenover de aangepaste voorstellen. Andere landen, waaronder Nederland, zijn nog kritisch en benadrukken dat opsporing niet mag leiden tot massasurveillance. Het Europees Parlement zal ook nog over het voorstel stemmen. De uitkomst is dus nog onzeker — maar de politieke druk om iets te doen tegen kindermisbruik is groot.
7. Voor- en nadelen op een rij
Voordelen volgens voorstanders:
Snellere opsporing van verspreiders van kinderporno.
Druk op techbedrijven om verantwoordelijkheid te nemen.
Mogelijk minder slachtoffers door vroegtijdige detectie.
Nadelen volgens tegenstanders:
Aantasting van privacy van honderden miljoenen Europeanen.
Risico op misbruik door overheden of derden.
Kans op fouten en onterechte meldingen.
Technologische ondermijning van end-to-end encryptie.
Potentieel juridisch spanningsveld met Europese grondrechten, zoals het recht op privacy en communicatievrijheid (Artikel 7 en 8 van het EU-Handvest van de Grondrechten).
8. Wat betekent dit concreet voor jou als gebruiker?
Als het voorstel wordt aangenomen, kan dit betekenen dat:
Foto’s, video’s en berichten die je via chatapps verstuurt voordat ze de ontvanger bereiken, automatisch worden gecontroleerd door algoritmes.
Er een database wordt opgezet om verdacht materiaal te melden en onderzoeken.
End-to-end versleuteling technisch niet meer waterdicht is.
Ook onschuldige gebruikers onder een vergrootglas kunnen komen.
Voor mensen die waarde hechten aan digitale privacy — waaronder veel HCC-leden — is dit dus een fundamentele verandering in hoe communicatie werkt.
9. Tips voor HCC-leden
Hoewel het wetsvoorstel nog niet definitief is, is het verstandig om nu al bewust om te gaan met privacy en beveiliging.
Praktische adviezen:
Gebruik betrouwbare chatapps. Apps als Signal en WhatsApp bieden end-to-end encryptie. Die bescherming is nu nog stevig, maar kan in de toekomst door wetgeving worden afgezwakt.
Volg de ontwikkelingen actief. De stemming in de EU staat gepland op 14 oktober. HCC zal de uitkomsten volgen en leden informeren via de nieuwsbrief en HCC!windows.
Wees terughoudend met gevoelige foto’s. Verstuur geen gevoelige afbeeldingen (zoals foto’s van kinderen in bad) via chatdiensten. Bewaar of deel deze via veilige, offline methodes.
Begrijp je rechten. In de EU geldt het Handvest van de Grondrechten, dat communicatievrijheid en privacy beschermt. Dat biedt burgers mogelijkheden om bezwaar te maken tegen disproportionele maatregelen.
Gebruik aanvullende beveiliging. Denk aan encryptie op apparaatniveau, sterke wachtwoorden en bewuste omgang met clouddiensten.
Maak anderen bewust. Veel mensen weten niet wat Chat Control precies inhoudt. Door het gesprek aan te gaan binnen familie, vriendenkringen of lokale HCC-bijeenkomsten, help je mee om het onderwerp bespreekbaar te maken.
10. De bredere discussie
De kern van de discussie gaat niet alleen over technologie, maar over de balans tussen veiligheid en vrijheid.
Niemand twijfelt eraan dat het bestrijden van kindermisbruik essentieel is.
De vraag is: hoe ver mag de overheid gaan in het controleren van privécommunicatie van onschuldige burgers?
Dit spanningsveld is niet nieuw, maar de technologie van vandaag maakt het mogelijk om op een schaal te monitoren die nog nooit eerder bestond.
Conclusie
De Chat Control-discussie gaat niet alleen over opsporing van kindermisbruik, maar raakt aan fundamentele waarden: privacy, communicatievrijheid en de vraag hoeveel controle de overheid mag hebben over ons digitale leven. De komende maanden zullen beslissend zijn voor de toekomst van versleutelde communicatie in Europa. Voorstanders wijzen op de noodzaak om slachtoffers beter te beschermen, tegenstanders vrezen een systeem dat een keerpunt in de digitale burgerrechten kan betekenen.
Voor HCC-leden is het belangrijk om:
alert te blijven op wat er politiek besloten wordt,
bewust om te gaan met hun digitale communicatie, en
kennis te delen binnen de gemeenschap.
Disclaimer
Dit artikel is bedoeld als algemene voorlichting voor HCC-leden en andere geïnteresseerden.HCC spreekt zich hiermee niet uit vóór of tegen specifieke politieke voorstellen.De uiteindelijke tekst van het wetsvoorstel kan nog wijzigen. HCC geeft geen juridisch advies. Voor specifieke vragen over je rechten of bescherming van persoonsgegevens kun je terecht bij de Autoriteit Persoonsgegevens of gespecialiseerde organisaties. De informatie in dit artikel is gebaseerd op openbare bronnen en actuele stand van zaken per oktober 2025.
