Slaapklinieken in Nederland merken een opvallende trend: een groeiend aantal mensen meldt zich met vermeende slaapproblemen die, zo blijkt regelmatig, vooral worden veroorzaakt door de technologie die hen juist moest helpen. In plaats van rust, brengt de smartwatch steeds vaker onrust.
Slimme horloges zoals de Apple Watch, Fitbit en Garmin worden massaal gedragen om de kwaliteit van onze nachtrust te meten. Elke ochtend presenteren deze gadgets gedetailleerde grafieken, cijfers en slaapfases, inclusief ‘slaapscores’ – alsof je slaap een toets is die je kunt halen of falen. En daar wringt precies de schoen.
Volgens deskundigen zorgen die ogenschijnlijk nauwkeurige meetresultaten voor onnodige stress, verkeerde conclusies en zelfs slapeloze nachten. “Steeds vaker zien we mensen op het spreekuur die overtuigd zijn dat ze een slaapprobleem hebben, terwijl hun klachten voortkomen uit wat hun horloge hen vertelt, niet uit wat hun lichaam ervaart,” zegt somnoloog Raymond Vogels van de Ruysdael Slaapkliniek.
Digitale slaapwaakhond
Wie ‘s nachts een smartwatch draagt, doet dat meestal om beter inzicht te krijgen in het eigen slaapgedrag. De bijbehorende apps tonen of je diep genoeg hebt geslapen, hoe vaak je wakker werd en hoeveel REM-slaap je hebt gehad. Dit kan zeker waardevol zijn. Zo worden mensen zich bijvoorbeeld bewust van het feit dat ze consequent te laat naar bed gaan of te vaak worden onderbroken in hun slaap.
Maar volgens arts-somnoloog Sebastiaan Overeem van het Centrum voor Slaapgeneeskunde (Kempenhaeghe) is het risico groot dat mensen zich blindstaren op deze data. “Als een app je vertelt dat je tien keer per nacht wakker bent geworden, kan dat een gevoel van falen oproepen – zelfs als je je de volgende dag prima voelt. Het gevolg: onnodige twijfel, angst en stress.”
Slaapscores als struikelblok
Wat begon als een handige gadget voor een gezondere levensstijl, kan zo ontaarden in wat experts ‘orthosomnie’ noemen: de obsessieve drang naar ‘perfecte slaap’. Lisette Venekamp van het Nederlands Slaap Instituut ziet het steeds vaker: “Een hoge score? Dan begin je blij aan de dag. Een rode waarschuwing? Dan denk je meteen dat er iets mis is, ook al voel je je misschien prima. Die negatieve suggestie werkt psychologisch door.”
Sommige mensen raken zó overtuigd van de uitkomsten dat ze zelfs na professioneel slaaponderzoek blijven vasthouden aan hun smartwatch-data. “Er zijn patiënten die hun medische diagnose in twijfel trekken omdat hun horloge iets anders zegt,” aldus Overeem.
Volgens slaapexperts is het bovendien belangrijk om te beseffen dat smartwatches geen medische apparatuur zijn. Ze meten geen hersenactiviteit, ademhaling of zuurstofgehalte zoals professionele slaaponderzoeken dat doen. De algoritmes die scores genereren, zijn bovendien vaak ondoorzichtig. Hoe de score precies tot stand komt? Dat blijft een raadsel.
“Je kunt het vergelijken met een weegschaal die niet zegt hoeveel je weegt, maar alleen of je ‘goed bezig’ bent – zonder uitleg,” zegt Cathelijne Gorter de Vries, somnoloog en neuroloog bij het Zaans Medisch Centrum. “Voor serieuze slaapanalyse zijn elektroden nodig en apparatuur die is goedgekeurd voor medische toepassingen. Er wordt wel gewerkt aan alternatieven, zoals meetpleisters en sensormatjes, maar een horloge is simpelweg niet voldoende betrouwbaar.”
Weg met de slaapscores?
Veel deskundigen pleiten er dan ook voor om te stoppen met het geven van één overkoepelende slaapscore. “Slaap is niet universeel meetbaar met een standaardnorm,” stelt Venekamp. “Sommige mensen slapen vijf uur per nacht en voelen zich kiplekker. Een ander slaapt acht uur en is nog moe. Dat hangt af van enorm veel factoren. Maar zo’n algoritme negeert die nuance.”
In plaats van slaap in getallen te vangen, zouden wearables zich moeten richten op trends en ritme. Wanneer ga je slapen? Hoe vaak beweeg je ’s nachts? Dat soort data kan mensen helpen om bewustere keuzes te maken, zonder hen op te zadelen met een gevoel van falen.
Meten is niet altijd beter
De les is duidelijk: technologie is een hulpmiddel, geen dokter. Wie wil weten of zijn of haar slaap werkelijk verstoord is, doet er goed aan niet enkel naar een smartwatch te luisteren, maar ook naar het eigen lichaam – en indien nodig, een echte specialist. Want als zelfs je slaap je stress begint te geven, is het misschien niet je nachtrust die moet worden aangepakt, maar je relatie met je technologie. En dat laatste past natuurlijk uitstekend bij HCC.
