Het gebruik van het gratis wifi-netwerk in treinen van de Nederlandse Spoorwegen (NS) neemt al jaren gestaag af. Waar in 2016 nog maandelijks ongeveer 7,6 miljoen keer verbinding werd gemaakt, is dat aantal begin 2024 teruggelopen tot ongeveer 3 miljoen keer per maand. Een daling van meer dan 60 procent in minder dan tien jaar tijd.
Vijftien jaar wifi in de trein: van primeur tot bijzaak
NS introduceerde trein-wifi vijftien jaar geleden als innovatieve service voor reizigers. In die tijd waren mobiele databundels nog klein en relatief duur, en mobiel internet via 3G was traag en vaak instabiel. Wifi in de trein bood toen een welkom alternatief om onderweg te kunnen e-mailen, surfen of werken.
Vandaag de dag is de situatie compleet veranderd. Mobiele providers bieden ruime databundels en snelle 4G- en 5G-verbindingen, waardoor veel reizigers liever hun eigen internet gebruiken. Toch is NS op grond van de concessie voor het hoofdrailnet verplicht om wifi in de trein aan te bieden. De dienst is beschikbaar in vrijwel alle treinen, behalve in oudere sprinters van het type SLT en enkele verouderde intercityrijtuigen.
Beperkingen van het huidige systeem
Het huidige wifi-netwerk in NS-treinen is vooral geschikt voor lichte toepassingen: e-mail, berichtenapps en het lezen van eenvoudige websites. Voor intensief gebruik, zoals videostreaming of online gamen, schiet de capaciteit vaak tekort. Dat komt doordat het wifi-signaal in de trein wordt geleverd via een verbinding naar het mobiele netwerk langs het spoor.
Zo werkt het technisch:
- Elke trein is uitgerust met één of meerdere 4G-modems die verbinding maken met zendmasten van mobiele providers.
- Het signaal wordt via routers en access points in de trein gedistribueerd als een standaard wifi-netwerk.
- Alle passagiers delen diezelfde verbinding. Hoe meer gebruikers tegelijk online zijn, hoe lager de snelheid per persoon.
- De dekking van het mobiele netwerk langs het spoor is bepalend voor de kwaliteit van het trein-wifi. Tunnels, afgelegen gebieden of gebieden met veel netwerkbelasting kunnen zorgen voor uitval of traagheid.
Omdat het systeem nu nog op 4G draait, is de capaciteit beperkt. Pas vanaf 2029 verwacht NS nieuwe treinen in te zetten met wifi op basis van 5G-technologie, wat theoretisch veel hogere snelheden en minder vertraging kan opleveren.
Concurrentie van 5G op de telefoon
Een van de belangrijkste redenen voor de afname van wifi-gebruik is dat reizigers met een moderne smartphone en 5G-abonnement onderweg vaak sneller internet hebben dan via het trein-wifi. Het verschil is merkbaar in zowel snelheid als stabiliteit. Een 5G-verbinding kan – afhankelijk van de dekking – honderden megabits per seconde leveren, terwijl trein-wifi vaak blijft steken op een fractie daarvan.
Bovendien hebben veel reizigers tegenwoordig onbeperkte databundels of bundels van tientallen gigabytes, waardoor de noodzaak om te ‘sparen’ via gratis wifi verdwijnt.
Hoge kosten voor NS
Volgens De Telegraaf kost het instandhouden van wifi in NS-treinen jaarlijks miljoenen euro’s. Omdat het aanbieden van de dienst wettelijk verplicht is, kan deze alleen worden geschrapt met toestemming van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. NS onderzoekt momenteel hoe het kosten kan besparen om uit de rode cijfers te komen en treinkaartjes betaalbaar te houden. Of wifi daarbij op de bezuinigingslijst staat, wil het bedrijf niet bevestigen. Wel zegt een woordvoerder dat men “de ontwikkelingen nauwlettend volgt”.
Arriva: meer dataverbruik
Bij regionale vervoerder Arriva is het beeld anders. Het bedrijf kan niet met zekerheid zeggen of het aantal gebruikers stijgt of daalt, maar ziet wél dat het dataverbruik via wifi toeneemt. Arriva was in 2008 de eerste spoorvervoerder in Nederland die – aanvankelijk als proef – wifi in treinen aanbood. Sinds 2013 is het in alle treinen gratis beschikbaar. Vooral op trajecten in het noorden, oosten en zuiden van Nederland, waar mobiele dekking soms minder stabiel is, kan trein-wifi voor reizigers nog steeds een duidelijk voordeel hebben.
Toekomst: investeren of afbouwen?
De grote vraag is of het in de toekomst zinvol blijft om veel geld te investeren in wifi in treinen, zeker nu 5G en straks zelfs 6G steeds breder beschikbaar worden. Enerzijds blijft het een waardevolle dienst voor reizigers met beperkte databundels of in gebieden met slecht mobiel bereik. Anderzijds kan het budget dat nodig is voor onderhoud en vernieuwing wellicht effectiever worden ingezet voor andere verbeteringen, zoals meer capaciteit in de spits, betrouwbaardere reisinformatie of meer stopcontacten en USB-poorten in de trein.
Met de komst van 5G-trein-wifi in 2029 zou het gebruik weer kunnen toenemen, maar tot die tijd lijkt de trend duidelijk: steeds meer reizigers kiezen voor hun eigen mobiele verbinding – sneller, stabieler en geheel afgestemd op hun persoonlijke gebruik.
