Op zaterdag 12 maart is het de Internationale Dag tegen Internetcensuur. Wereldwijd wordt erbij stilgestaan dat veel landen de toegang tot vrij internet blokkeren. Nou ja, wereldwijd… in die landen hoor je er waarschijnlijk niets over.
Internetcensuur is aan de orde van de dag. Tijdens de huidige oorlog in Oekraïne is het thema extra actueel: Rusland heeft gedreigd om zijn eigen bevolking af te sluiten van het wereldwijde web om onwelgevallige informatie (fake news) te kunnen blokkeren en de publieke opinie te sturen. Maar ook talloze andere landen bepalen voor hun inwoners wat zij wel en vooral níet online te zien krijgen. Een bekend voorbeeld is de Great Firewall of China, de combinatie van wetgeving en technologie die het Chinese internet strak reguleert. Ook in veel landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika is het slecht gesteld met de vrijheid van online informatie.
In 2008 riep Verslaggevers zonder Grenzen (RSF) 12 maart uit tot de Internationale Dag tegen Internetcensuur om hier de aandacht op te vestigen. Op die dag publiceert RSF een lijst met “Vijanden van het internet” en reikt ze de ‘Netburger’-prijs uit “voor een internetgebruiker, blogger of cyberdissident die zich heeft onderscheiden door zijn activiteiten ter verdediging van de vrijheid van meningsuiting”.
Amnesty International is een andere organisatie die zich aansluit bij deze dag om aandacht te vragen voor censuur en repressie tegen burgers en journalisten. Ook de versleutelde e-maildienst Protonmail en verschillende VPN-providers grijpen de gelegenheid aan om internetcensuur aan de kaak te stellen (en zelf potentiële klanten te werven).
Ook techbedrijven censureren
De Dag tegen Internetcensuur richt zich echter niet alleen op landen waar het mis is met het vrije internet. Ook de techbedrijven die velen van ons iedere dag gebruiken, zoals Google of Facebook, censureren. Onder andere met hun algoritmes die voor de gebruikers bepalen wat zij wel en niet op hun tijdlijn of in hun browser te zien krijgen, afhankelijk van hun eerdere online voorkeuren. Datgene wat niet bij het gebruikersprofiel ‘past’, wordt ook niet meer vertoond. Tegengestelde of andersoortige informatie wordt daarbij weg gefilterd, met andere woorden: gecensureerd. Tunnelvisie en steeds extremere standpunten kunnen daarvan het gevolg zijn.
In die zin hebben Nederland en andere westerse landen dan wel vrij internet, maar het internetgebruik wordt er wel degelijk gestuurd, in dit geval door commerciële bedrijven.
Hoe gaat het in Nederland?
Op de wereldkaart hierboven die Reporters sans Frontières elk jaar publiceert, staat Nederland op de zesde plaats van ‘vrije landen’. Scandinavië voert traditiegetrouw de lijst aan, ons land is afgelopen jaar een plaatsje gezakt. Ook al kent Nederland niet of nauwelijks problemen met internetcensuur, er zijn wel aandachtspunten op het gebied van vrije informatie. Als voorbeelden noemt RSF de nog altijd gebrekkige procedures rond de Wet Openbaarheid van Bestuur, dataverzameling door de inlichtingendiensten en het door politici verdacht maken van gerenommeerde nieuwsbronnen, onder andere tijdens de coronacrisis.
