In een omvangrijke meta-analyse hebben Amerikaanse wetenschappers onomstotelijk vastgesteld dat intensief schermgebruik bij jonge kinderen schadelijke gevolgen heeft voor hun sociaal-emotionele ontwikkeling.
Het onderzoek toont aan dat niet alleen langdurig gebruik van schermen leidt tot psychologische problemen, maar dat deze problemen op hun beurt ook weer bijdragen aan een toename van schermtijd. Daarmee ontstaat een zorgwekkende vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is.
De bevindingen, gepubliceerd in het gerenommeerde wetenschappelijke tijdschrift Psychological Bulletin, zijn afkomstig van een internationale analyse onder leiding van psycholoog Michael Noetel. Het team baseerde zich op 117 afzonderlijke studies uit diverse landen, waaronder de Verenigde Staten, Canada, Australië, Duitsland en Nederland. Gezamenlijk geven deze studies een alarmerend beeld van de impact die schermen – zoals smartphones, tablets, computers en televisies – kunnen hebben op kinderen onder de 10 jaar.
Vicieuze cirkel tussen schermgebruik en mentale problemen
“Kinderen brengen steeds meer tijd achter schermen door, en dat heeft meerdere oorzaken: entertainment, schoolwerk, en contact met leeftijdsgenoten,” legt Noetel uit. “Maar wat wij hebben ontdekt, is dat dit verhoogde schermgebruik gepaard gaat met een verhoogd risico op sociaal-emotionele problemen. Denk daarbij aan angst, depressie, agressie en hyperactiviteit. Kinderen die hiermee te maken krijgen, zoeken vervolgens vaak juist weer hun toevlucht tot schermen als manier om daarmee om te gaan. Zo ontstaat een versterkend effect.”
Volgens Noetel toont de studie aan dat er sprake is van een bidirectioneel verband: schermgebruik veroorzaakt sociaal-emotionele problemen, maar kinderen die al met dergelijke problemen kampen, hebben ook de neiging om meer tijd achter een scherm door te brengen. De balans raakt daardoor snel verstoord.
Analyse van wereldwijd onderzoek
De meta-analyse richtte zich op onderzoeken die kinderen gedurende minstens zes maanden volgden. Alle geselecteerde studies hadden een focus op kinderen jonger dan tien jaar en keken specifiek naar de sociaal-emotionele impact van schermgebruik. Daarbij werden uiteenlopende vormen van schermgebruik meegenomen: van het gebruik van sociale media en het spelen van videogames tot televisiekijken en digitaal huiswerk maken.
De meeste studies (41x) kwamen uit de Verenigde Staten, gevolgd door Canada (13)x, Australië (11x), en zowel Duitsland als Nederland (beide 7x
Deze geografische spreiding geeft de resultaten een breed maatschappelijk draagvlak.
Meisjes extra kwetsbaar
Opmerkelijk is dat de negatieve impact van schermtijd niet voor alle kinderen gelijk is. Met name meisjes tussen de 6 en 10 jaar blijken extra gevoelig voor het ontwikkelen van sociaal-emotionele problemen bij toenemend schermgebruik. Bij hen werden sterkere verbanden gevonden tussen schermtijd en klachten zoals angst, verdriet en prikkelbaarheid. Jongens vertoonden meer gedragsproblemen, zoals impulsiviteit en agressie.
Hoewel het onderzoek niet direct ingaat op oorzaken van deze sekseverschillen, vermoeden de onderzoekers dat sociale druk en gevoeligheid voor online interactie bij meisjes een rol kunnen spelen.
Oproep tot bewust schermgebruik
De resultaten onderstrepen volgens de onderzoekers de noodzaak voor ouders, opvoeders en beleidsmakers om kritisch te kijken naar de hoeveelheid én de aard van het schermgebruik bij kinderen. “Schermen zijn onvermijdelijk in onze moderne samenleving,” aldus Noetel, “maar het is belangrijk om kinderen te begeleiden bij hun digitale consumptie. Niet alleen in kwantitatieve zin, maar ook in de kwaliteit van wat ze zien en doen achter een scherm.”
Experts pleiten daarom voor een gebalanceerde aanpak, waarin schermgebruik niet per definitie wordt verboden, maar wel wordt beperkt en waar mogelijk vervangen door sociale, fysieke en creatieve activiteiten die bijdragen aan een gezonde ontwikkeling.
Voor meer informatie en verdieping, zie het volledige (Engelstalige) artikel op de website American Psychological Association.
