Elon Musk heeft weer een nieuw project gelanceerd: Grokipedia. Met deze online encyclopedie, ontwikkeld door zijn bedrijf xAI, wil hij een alternatief bieden voor Wikipedia, dat volgens hem te woke zou zijn. Het doel is om de waarheid en niets dan de waarheid te brengen, aldus Musk op X. Een ambitieuze belofte, zeker als de inhoud grotendeels door kunstmatige intelligentie wordt gegenereerd.
De eerste versie (v0.1) van Grokipedia staat inmiddels online. De site oogt eenvoudig, met een zoekbalk en artikelen die verschijnen als lange tekstblokken zonder afbeeldingen. Alles is vooralsnog alleen in het Engels beschikbaar. Grokipedia telt inmiddels zo’n 900.000 artikelen, die allemaal zijn geschreven door Grok, de AI-chatbot van xAI. Hoe en op basis van welke bronnen de teksten precies tot stand zijn gekomen, is onbekend.
Opvallend is dat veel artikelen sterk lijken op die van Wikipedia. Amerikaanse techmedia zoals The Verge ontdekten zelfs dat onder veel Grokipedia-teksten staat: “Deze inhoud is aangepast van Wikipedia.” Daarmee lijkt Musk’s encyclopedie dus niet zozeer een alternatief, maar eerder een afgeleide van het platform dat hij bekritiseert.
AI en waarheidsvinding: een lastig huwelijk
Volgens hoogleraar kunstmatige intelligentie Frank van Harmelen (Vrije Universiteit Amsterdam) is het idee dat een AI-gestuurde encyclopedie aan “waarheidsvinding” zou doen, onrealistisch. “AI-modellen hebben geen kennis van feiten, maar berekenen waarschijnlijkheden. Ze putten uit enorme hoeveelheden online informatie, inclusief bronnen van twijfelachtige kwaliteit,” zegt hij. Ook AI-expert Remy Gieling wijst erop dat de makers van het AI-model bepalen welke bronnen als betrouwbaar gelden. “Wie bepaalt dat CNN of de BBC te ‘woke’ zijn, kan die informatie uitsluiten – en dan krijg je vanzelf een ander beeld van de werkelijkheid.” Dat beeld lijkt bij Grokipedia inderdaad een conservatieve kleuring te hebben. Wired meldde dat sommige artikelen feitelijke onjuistheden bevatten of een uitgesproken rechtse toon hebben. Zo stelt een artikel dat pornografie in de jaren tachtig zou hebben bijgedragen aan de aidspandemie – een onbewezen claim. Ook over transgender personen wordt denigrerend geschreven, met termen die in de gemeenschap als beledigend worden ervaren.
Musk zelf heeft zich vaker kritisch uitgelaten over wat hij “het woke-virus” noemt. Over zijn transdochter zei hij: “Ik ben mijn zoon verloren, vermoord door het wokevirus.”
Ideologische invloed
Volgens Van Harmelen is het zorgelijk dat één persoon, of één bedrijf, zoveel invloed kan uitoefenen op wat mensen als “waarheid” te zien krijgen. “We zagen al hoe de toon op X (voorheen Twitter) veranderde na Musks overname. Iets vergelijkbaars dreigt nu bij informatievoorziening via Grokipedia.” De hoogleraar denkt dat Musk Grokipedia opricht uit ideologische overtuiging. “Dat mag, maar de gebruiker moet wel weten dat de informatie niet onafhankelijk is gecontroleerd. De site verkoopt opinie als feit.”
Wikipedia: vertrouwen op de mens
Bij Wikipedia zelf heerst voorlopig geen paniek. Oprichter Jimmy Wales liet aan CNBC weten dat AI-systemen nog lang niet goed genoeg zijn om betrouwbare encyclopedische artikelen te schrijven. “Ze zullen onvermijdelijk grote fouten maken.” Ook Sandra Rientjes, directeur van Wikimedia Nederland, benadrukt het belang van menselijke controle. “AI kan helpen bij grammatica of vertalingen, maar uiteindelijk is een mens verantwoordelijk voor de inhoud en de bronnen.” Wikipedia heeft zijn eigen tekortkomingen, erkent ze. “Soms gaat het mis bij zeer specialistische onderwerpen, zeker als er maar één bron is. Daarom adviseren wij altijd: gebruik Wikipedia als vertrekpunt, niet als eindstation. Controleer de bronnen die erbij staan.”
Reflectie voor HCC-leden
Voor HCC-leden is dit een interessant voorbeeld van hoe AI onze omgang met kennis verandert. Waar Wikipedia ooit het schoolvoorbeeld was van collectieve informatie-deling, zien we nu dat AI-systemen zelfstandig “waarheid” proberen te genereren – met alle risico’s van vertekening en beïnvloeding.
De les
Technologie is nooit neutraal. Of het nu gaat om zoekmachines, sociale media of AI-encyclopedieën: wie de bron beheert, bepaalt het perspectief. En wie zich écht wil informeren, doet er goed aan meerdere bronnen te raadplegen – menselijk of machinaal.
