De Belastingdienst, de Douane en de dienst Toeslagen stappen definitief over naar Microsoft 365 voor e-mail, videobellen en het delen van bestanden. Dit is opvallend, want nog dit voorjaar riep de Tweede Kamer in een motie expliciet op om te stoppen met het onderbrengen van overheidsinformatie bij Amerikaanse clouddiensten. Toch heeft staatssecretaris Heijnen (BBB) besloten de migratie door te zetten, zo blijkt uit een kamerbrief die zij op donderdag 2 oktober stuurde.
De overgang was al langer in voorbereiding, maar werd tijdelijk gepauzeerd vanwege de politieke en maatschappelijke discussie. Nu stelt de staatssecretaris dat er sprake is geweest van een zorgvuldige risicoanalyse en uitgebreid besluitvormingstraject en dat de overstap noodzakelijk is om de werkprocessen van de Belastingdienst te verbeteren. Het gaat uitsluitend om kantoorautomatisering (mail, vergaderingen en bestandsdeling) en dus niet om de verwerking van belastingaangiftes zelf.
Risico’s: afhankelijkheid en toegang tot data
Privacyexpert Bert Hubert waarschuwt dat deze keuze aanzienlijke risico’s meebrengt. Hij wijst op twee belangrijke punten:
- Afhankelijkheid van de VS. Als de Amerikaanse overheid besluit dat Nederland op een bepaald moment "lastig" is, kan de toegang tot deze cloudsystemen in principe worden ingetrokken. Hubert herinnert aan een concreet voorbeeld: kort nadat het Internationaal Strafhof (ICC) een arrestatiebevel uitvaardigde tegen de Israëlische premier Netanyahu, werd het Microsoft-account van de hoofdaanklager geblokkeerd. Dat toont hoe kwetsbaar afhankelijkheid kan maken.
- Toegang tot data. Ook al worden gegevens op Europese servers opgeslagen, de Amerikaanse wetgeving (zoals de Cloud Act) geeft de Amerikaanse overheid in principe toegang tot die gegevens. Dit betekent dat gevoelige informatie over burgers en bedrijven, maar ook over geheime afspraken met multinationals, in de praktijk binnen bereik komt van de VS.
Zijn er alternatieven?
Volgens staatssecretaris Heijnen zijn er geen volwaardige Europese alternatieven die het niveau van functionaliteit, veiligheid en continuïteit van Microsoft 365 evenaren. Een zogenoemde hybride oplossing – waarbij data op eigen servers blijft staan – zou niet uitvoerbaar zijn binnen korte termijn.
Critici zetten daar vraagtekens bij. Hubert benadrukt dat negen andere ministeries wél alternatieve oplossingen hebben gevonden, zoals eigen opslag of hybride varianten. Bovendien werkt het ministerie van Binnenlandse Zaken al met Microsoft-software, maar slaat cruciale data op eigen servers op.
De belangrijkste reden om nu toch over te stappen, ligt bij de efficiëntie voor medewerkers: de nieuwe software zou naar schatting 15 tot 30 minuten per dag besparen. Volgens de staatssecretaris is langer wachten daarom geen optie.
Wat betekent dit voor HCC-leden?
Als digitale hobbyclub volgen wij dit soort ontwikkelingen met extra belangstelling. Er zitten namelijk bredere lessen in voor iedere gebruiker, ook voor onze leden:
Tips voor HCC-leden:
- Wees alert op afhankelijkheid. Net als de overheid kunnen ook particulieren en bedrijven kwetsbaar worden als ze volledig leunen op één Amerikaanse dienstverlener. Overweeg spreiding of hybride oplossingen (bijvoorbeeld lokale opslag in combinatie met cloud).
- Kijk naar alternatieven. Er bestaan degelijk werkende Europese diensten, bijvoorbeeld voor e-mail, videobellen of documentopslag. Deze zijn soms minder bekend, maar bieden meer controle over je data.
- Beveilig je gegevens. Waar je ook je mail en bestanden opslaat: gebruik altijd tweestapsverificatie en sterke wachtwoorden.
- Denk na over privacy. Data in de cloud betekent altijd: je vertrouwt op een derde partij. Wees bewust welke gegevens je deelt en met wie.
- Blijf kritisch. Het argument van "efficiëntie" klinkt aantrekkelijk, maar mag niet blind alle zorgen over veiligheid en soevereiniteit overschaduwen.
Disclaimer: De informatie in dit artikel is bedoeld ter algemene kennisdeling voor HCC-leden. Het is geen juridisch of individueel advies. Iedere gebruiker moet zelf een afweging maken welke diensten hij of zij gebruikt voor communicatie en opslag van gegevens. HCC moedigt leden aan om zich goed te informeren over alternatieven, de risico’s van afhankelijkheid te begrijpen, en bewuste keuzes te maken bij het gebruik van clouddiensten.
