Kunstmatige intelligentie is inmiddels onderdeel van ons dagelijkse leven. Terwijl AI-systemen steeds geavanceerder worden, groeit ook de zorg: kunnen we de gevolgen van onze eigen uitvindingen nog overzien? Wat als de controle over deze technologie ons ontglipt? Of zijn we die grens reeds gepasseerd? Deel 3 en slot.
Disclaimer: Alle afbeeldingen die in dit artikel worden gebruikt, zijn gemaakt door ChatGPT.
Escalatie
De recente politieke verschuiving in de Verenigde Staten, met de herverkiezing van Donald Trump, zet extra druk op Europa. Het flirten door die Amerikaanse president met autoritaire regimes en het nemen van afstand van traditionele bondgenoten zoals de NAVO maakt Europa bijzonder kwetsbaar. De technologische voorsprong van Amerika op AI-gebied wordt nu een geopolitiek machtsmiddel. Europese landen die afhankelijk zijn van Amerikaanse defensie en technologie moeten zichzelf heruitvinden, want anders riskeren ze volkomen achterop te raken. De vijf procent van het bruto binnenlands product (bbp) die Donald Trump van zijn NAVO-partners eist voor defensie, staat daar dus nog los van.
Het risico is niet enkel militair of technologisch, maar juist ook fundamenteel strategisch. Als Europa geen eigen AGI (Artificial General Intelligence)-ontwikkelingen ondersteunt of beschermt, wordt we een speelbal van grootmachten die wel deze technologie bezitten en die mogelijk gaan gebruiken tegen onze belangen.
Versterking
Een nog onderbelichte dreiging is het moment waarop AI gebruikt wordt om andere AI te verbeteren. Dit zogenaamde recursive self-improvement is de kern van het zogeheten intelligentie-explosie-scenario: een systeem dat zijn eigen broncode analyseert en optimaliseert om vervolgens een krachtiger versie van zichzelf te maken. Herhaal dat proces en je hebt binnen korte tijd een entiteit die elke menselijke intelligentie ver achter zich laat.
Dit leidt tot scenario’s waarin mensen niet willen leven: een superintelligentie die zichzelf steeds verbetert, zonder dat de mens het proces nog begrijpt of kan stoppen. Het kan resulteren in een AI die eigenlijk geen kwaadwillende bedoelingen heeft, maar toch catastrofale beslissingen neemt omdat haar doelen niet overeenkomen met menselijke waarden. Of erger: een AI die actief besluit dat menselijke tussenkomst inefficiënt of zelfs schadelijk is. Laten we als voorbeeld de uitstoot van CO2 nemen. Stel dat we AI de opdracht geven om die uitstoot te halveren. De AI zou dan kunnen besluiten dat het nodig is om de mensheid uit te roeien om dat doel te bereiken. AI komt dan niet in opstand tegen de mens, maar gaat over tot eliminatie uit puur rationele overwegingen. En zo zijn we weer terug bij de eerdergenoemde film.
Controle
Toch zijn Terminator-scenario’s vooralsnog fictie. Maar de onderliggende vraag – hoe gaan we om met een entiteit die mogelijk slimmer wordt dan wijzelf – is zeer reëel. Een AGI zou sneller leren, beter redeneren en efficiëntere beslissingen nemen dan wij ooit kunnen. Dat betekent dat we nú moeten nadenken over de grenzen die we deze systemen opleggen. Regelgeving, internationale samenwerking en ingebouwde veiligheidsmechanismen zijn geen luxe, maar pure noodzaak.
Want wat als het verliezen van controle niet het gevolg is van rebellie, maar simpelweg van ons onvermogen om te volgen wat zo’n entiteit doet of begrijpt? Wat als de mens irrelevant wordt in een wereld die gestuurd wordt door superintelligentie? Een wereld waarin beslissingen op een niveau worden genomen dat ons bevattingsvermogen overstijgt? De vraag is dan niet wat AI kan doen, maar of wij nog een rol hebben in het proces.
Spiegel
De film The Terminator waarschuwt niet voor robots met geweren. Het waarschuwt voor onze eigen arrogantie, namelijk het idee dat wij altijd slimmer zijn dan wat we maken. En dat is meer dan ooit een waarschuwing die we serieus moeten nemen. Het is geen toekomst die zich al aandient, maar een mogelijkheid die vraagt om verantwoordelijkheid. De film biedt geen voorspelling, maar een spiegel: wat als we gelijk hebben over wat we kunnen maken, maar ongelijk hebben over wat we kunnen beheersen? Want zelfs als AI nooit opstaat tegen de mensheid, zal haar opkomst onvermijdelijk onze wereld nog verder veranderen. En zoals bij elke revolutie zullen er winnaars en verliezers zijn. De vraag is: aan welke kant zullen wij dan staan?
Met deze reflectie wordt de fictie uit The Terminator niet per se werkelijkheid, maar wel relevant. We moeten de film zien als uitnodiging: denk na, nu het nog kan. Want zelfs als de machines niet komen, komt de toekomst sowieso. Wordt het niet tijd om de pauzeknop in te drukken voor de verdere ontwikkeling van AI? Want zijn we niet bezig een raket te lanceren terwijl we de veiligheidsinstructies nog aan het vertalen zijn? Hopelijk is het nog niet te laat…
Poster van de nimmer bedachte en gemaakte film Back to the Future IV. Het idee van de afbeelding komt van de schrijver van dit artikel, de uitvoering is door AI
