Kunstmatige intelligentie is inmiddels onderdeel van ons dagelijkse leven. Terwijl AI-systemen steeds geavanceerder worden, groeit ook de zorg: kunnen we de gevolgen van onze eigen uitvindingen nog overzien? Wat als de controle over deze technologie ons ontglipt? Of zijn we die grens reeds gepasseerd? Deel 2.
Disclaimer: Alle afbeeldingen die in dit artikel worden gebruikt, zijn gemaakt door ChatGPT.
Toepassing
AI in zijn huidige vorm heeft weliswaar indrukwekkende prestaties geleverd – van het verslaan van grootmeesters in schaken tot het genereren van kunstwerken en muziek – maar deze prestaties berusten op patronen, niet op creativiteit of zelfreflectie. Zelfs wanneer AI poëzie schrijft of schilderijen creëert, doet het dat niet met een intentie. De emotie ligt uitsluitend in de interpretatie van de mens en niet in het systeem zelf.
Dat betekent ook dat AI, zoals we die nu kennen, geen eigen wil heeft. Het maakt geen keuzes buiten de kaders waarin het is geplaatst. Het idee van een Skynet-achtige superintelligentie is dan ook op dit moment nog steeds sciencefiction. De systemen kunnen indrukwekkend presteren binnen hun domein, maar falen zodra ze geconfronteerd worden met onverwachte situaties die menselijke flexibiliteit vereisen.
Grenzen
Toch schuift het speelveld langzaam. Grote taalmodellen en zelflerende systemen worden krachtiger. Ze hebben toegang tot steeds meer informatie, voeren complexe taken uit en imiteren menselijk gedrag op overtuigende wijze. Hoewel ze nog steeds niet “denken” zoals mensen, kunnen ze steeds beter doen alsof. Deze schijn van begrip wekt verwarring: het systeem lijkt slim, maar mist fundamenteel inzicht.
Neem als voorbeeld het inmiddels bij iedereen wel bekende ChatGPT. Dat werd geïntroduceerd in november 2022 en het was niet alleen een kunstmatig intelligente ‘chatbot’, het kon zelfs teksten schrijven en vertalen. Het was toen getraind met data tot een bepaalde datum, dus heel actueel kon ChatGPT niet zijn. Maar inmiddels is ChatGPT veel verder. Het kan niet alleen data op internet opzoeken, het is zelfs in staat om afbeeldingen te genereren.
Wat gebeurt er als AI-systemen op een dag generiek intelligent worden? Als het zo ver komt, dan noemen we dat Artificial General Intelligence (AGI)? Zo’n AGI zou niet beperkt zijn tot specifieke taken, maar in staat zijn om nieuwe problemen zelfstandig op te lossen, kennis te combineren en wellicht zelfs doelen te formuleren. De capaciteiten van zo’n systeem zouden vergelijkbaar kunnen worden met die van een mens, of die zelfs overtreffen. Denk aan creativiteit, strategisch inzicht en het vermogen om zichzelf te verbeteren zonder menselijke tussenkomst.
Defensie
Een belangrijk domein waarin AI-technologie zich snel ontwikkelt, is defensie. Hoewel een wereldwijd verbod op autonome wapens wordt besproken, investeren veel landen – waaronder de Verenigde Staten, China en Rusland – in de ontwikkeling van AI-gestuurde drones, surveillance-systemen en cyberdefensie. Denk aan systemen die zelfstandig doelwitten herkennen en volgen of zelfs uitschakelen. AI speelt ook een rol in besluitvorming: het analyseren van satellietbeelden, het detecteren van veranderingen en het simuleren van tactische scenario’s.
AI is in staat om duizenden situaties tegelijkertijd te evalueren, waardoor het een strategisch voordeel biedt op het slagveld. In plaats van de menselijke analyse, die tijdrovend en foutgevoelig kan zijn, kan AI binnen seconden bedreigingen classificeren en prioriteren. Deze technologieën zijn nog niet volledig autonoom, maar de grens tussen assistentie en onafhankelijk opererende systemen vervaagt bijzonder snel.
Infrastructuur
In Europa en Nederland is AI-kennis vooral geconcentreerd in academische instellingen, techbedrijven en defensie-gerelateerde onderzoekscentra. Universiteiten als Delft, Eindhoven en Amsterdam leiden niet alleen experts op, maar spelen ook een rol in fundamenteel onderzoek naar machine learning en ethiek van AI. Defensieorganisaties zoals de Nederlandse krijgsmacht verkennen het gebruik van AI voor simulaties, logistiek en geautomatiseerde besluitvorming.
Daarnaast werkt Nederland binnen NAVO-verband aan AI-toepassingen voor grensbewaking en cyberveiligheid. Het European Defence Fund subsidieert onderzoeksprojecten waarin AI centraal staat, zoals het detecteren van nepnieuws en autonome systemen voor maritieme surveillance (https://defence-industry-space.ec.europa.eu/eu-defence-industry/european-defence-fund-edf-official-webpage-european-commission_en). AI is niet alleen een militair instrument, maar ook een tool voor het waarborgen van veiligheid in het digitale tijdperk.
De schilder Bob Ross stond erom bekend dat hij in een half uur een compleet schilderij kon schilderen. Een AI had minder dan een minuut nodig om dit schilderij in de stijl van Bob Ross te maken
