Jaren geleden was het al bijzonder wanneer een oude, vervaagde foto digitaal werd hersteld. Met software kon men scheuren wegwerken, verkleurde tinten terugbrengen en ontbrekende stukjes invullen. Een dierbare foto die ooit beschadigd in een schoenendoos lag, kon zo worden gered en opnieuw gekoesterd. Maar waar beeldrestauratie ooit stopte, begint nu iets nieuws: het laten bewegen van stilstaande beelden.
Kunstmatige intelligentie maakt het tegenwoordig mogelijk om gezichten op foto’s tot leven te brengen. Mensen knipperen met hun ogen, glimlachen, kijken rond of lijken zelfs te praten. Wat we ooit alleen zagen in sciencefictionfilms is realiteit geworden. Programma’s zoals MyHeritage Deep Nostalgia, D-ID en Pika gebruiken AI om op basis van één enkel stilstaand beeld een korte animatie te maken. Het resultaat is vaak ronduit verbazingwekkend en soms emotioneel overweldigend.
De techniek werkt in meerdere stappen. Eerst wordt het gezicht op de foto geanalyseerd. De software herkent ogen, neus, mond en kaaklijn, en bepaalt vervolgens hoe dat gezicht zich normaal gesproken zou bewegen. Daarvoor gebruikt het algoritmes die geleerd hebben van miljoenen andere gezichten en bewegingen. Vervolgens wordt een soort “bewegingslaag” toegevoegd – bijvoorbeeld iemand die lacht of praat – die over het originele gezicht heen wordt geplaatst. Zo wordt een levensechte illusie gecreëerd, gebaseerd op echte menselijke expressie.
De magie van bewegende beelden: van Hogwarts tot Hollywood
Wie ooit een Harry Potter-film heeft gezien, herinnert zich ongetwijfeld de kranten waarin foto’s niet stil staan, maar bewegen. Personages draaien hun hoofd, lopen uit beeld of fronsen de wenkbrauwen terwijl ze op de voorpagina staan. Ook in de toverschool Hogwarts hangen schilderijen die praten en reageren, of zelfs van het ene schilderij naar het andere wandelen. Toen we dit op het witte doek zagen, lachten we erom – een leuke vondst, maar pure fantasie.
Toch komt die wereld nu verrassend dichtbij. De technieken waarmee foto’s vandaag tot leven worden gewekt, lijken rechtstreeks uit de tovenaarswereld te komen. De manier waarop een opa op een oude zwart-witfoto plotseling glimlacht of even knikt, voelt bijna magisch. Maar het is technologie: slim, krachtig en steeds toegankelijker. En die magie blijft niet beperkt tot familiealbums.
Ook andere films hebben ons deze toekomst voorspeld. In Back to the Future Part II zijn reclameborden interactieve videoschermen en in Blade Runner en Minority Report reageren digitale projecties op de mensen die voorbijkomen. Vandaag gebruiken we hologrammen, deepfakes, AI-avatars en real-time animatie – en het werkt. Wat ooit toekomstmuziek was, klinkt nu in volle stereo.
ABBA als tijdreizende popsterren
Een van de spectaculairste voorbeelden van deze technologie speelt zich af in Londen, tijdens het concert ABBA Voyage. Daar treden de vier leden van de Zweedse popgroep op zoals ze er in de jaren zeventig uitzagen – met dezelfde bewegingen, kleding en stemmen. Maar wie goed kijkt, weet: dit zijn geen mensen van vlees en bloed, maar digitale versies. ‘ABBAtars’, worden ze genoemd: avatars van ABBA.
Voor deze voorstelling werden de echte bandleden wekenlang gefilmd met honderden camera’s en sensoren. Ze zongen, dansten en bewogen zoals vroeger. Daarna werd hun uiterlijk digitaal verjongd en opgebouwd, tot een jongere versie van henzelf. Kunstmatige intelligentie speelde hierbij een sleutelrol: het systeem leerde hoe gezichtsuitdrukkingen, spierbewegingen en oogcontact eruit zouden moeten zien, en paste die kennis toe op de digitale modellen. Vervolgens werd alles tot in detail geanimeerd en verwerkt in een concert dat aanvoelt als een live-optreden.
Het publiek reageert alsof ze de échte ABBA voor zich zien. Ze juichen, zingen mee en vergeten soms dat er geen mens van vlees en bloed op het podium staat. Het is technologie op het scherpst van de snede – en emotie in optima forma. Ik heb zelf in juni 2022 dit spektakel aanschouwd, en ik moet zeggen: echt heel erg indrukwekkend!
Levensecht, maar niet altijd echt
De vraag is: wat betekent dit voor ons begrip van realiteit? Als een AI iemand kan laten glimlachen of praten, zonder dat die persoon dat ooit echt heeft gedaan, waar ligt dan de grens? Kunnen we straks elke overledene laten ‘terugkeren’? Een historische figuur iets nieuws laten zeggen? Of een politicus een toespraak laten houden die nooit plaatsvond?
Het roept vragen op over ethiek, privacy en waarheid. Want hoewel de techniek betoverend mooi kan zijn, is ze ook kwetsbaar voor misbruik. Deepfakes en gemanipuleerde video’s zijn daarvan het bewijs. Het wordt steeds moeilijker om met het blote oog te zien wat echt is – en dat vraagt om nieuwe regels, controlemechanismen en vooral: bewustzijn.
Toch hoeft dat de verwondering niet weg te nemen. De digitale wedergeboorte van herinneringen, de samensmelting van verleden en heden, biedt ook prachtige mogelijkheden. Familieleden die we nooit hebben gekend, kunnen we even zien bewegen. Artiesten uit een ander tijdperk kunnen opnieuw optreden. Beeldende kunst, geschiedenis en theater krijgen een nieuwe dimensie. Mits we er voorzichtig mee omgaan, is het een verrijking van onze cultuur, ons geheugen, ons verhaal.
Tussen technologie en tederheid
Wat ooit begon met het wegwerken van een kras op een foto, eindigt vandaag met een bewegend gezicht dat ons aankijkt. Het lijkt alsof het verleden heel even opnieuw ademt. Of het nu gaat om een glimlach van een overgrootmoeder, een pratende schilderijlijst of een virtueel concert met ABBA: kunstmatige intelligentie blaast stilstaande beelden nieuw leven in. En terwijl we leren omgaan met de gevolgen ervan, blijft één ding overeind: de behoefte aan verbinding, aan herinnering, aan het koesteren van wat er was – of wat er nooit echt is geweest, maar toch heel echt voelt.
